Đầu năm 2017, giới truyền thông thế giới bỗng nhiên cùng chú ý và khai thác về chủ đề phong cách sống “lagom” của người Thụy Điển, mặc dù đất nước này đã thực hành lối sống đặc trưng của mình từ hơn 1.000 năm qua.
Có lẽ trước một thế giới xô bồ và náo nhiệt, với những mảng đối lập đến khó hiểu đồng thời tồn tại của sự thừa thãi và thiếu thốn, sự thèm khát và dửng dưng đến chán chường, chủ nghĩa lagom vốn âm thầm tồn tại bao đời bỗng nhiên được để ý tới chính bởi sự giản dị của nó.
Lagom được hiểu theo tư tưởng Thụy Điển là sống vừa phải, không quá nhiều nhưng cũng không quá ít
Lagom là một tính từ dùng để chỉ sự vừa phải, không quá nhiều mà cũng chẳng quá ít. Thật khó để có thể chuyển tải hết ý nghĩa của từ lagom sang bất kỳ thứ tiếng nào khác. Người Thụy Điển dùng lagom như một kim chỉ nam chung cho cả dân tộc, hình thành nên phong cách sống, ứng xử, giao tiếp, và thậm chí cả ẩm thực của riêng mình. Lagom là vừa đủ, là thích hợp, là cân bằng nhưng không nhất thiết phải là hoàn hảo nhất.
Người ta truyền tai nhau câu chuyện từ thời Viking để giải thích cho cụm từ lagom, rằng vào thời đó, các chiến binh Viking thường ngồi quanh ngọn lửa và truyền nhau chiếc sừng trâu đựng đầy rượu, và họ phải biết giữ danh dự của mình bằng cách uống vừa đủ lượng rượu để chiếc sừng có thể được truyền tay nhau lâu hơn và ai cũng có phần. Cụm từ “laget om” ra đời là chỉ về sự vừa đủ đó, dần dần nó được thu gọn lại thành lagom nhưng vẫn giữ nguyên nghĩa như vậy.
Người Mỹ và châu Âu đã từng đánh giá chủ nghĩa lagom của Thụy Điển là chiếc rào ngăn cách đất nước này với thế giới hiện đại, khi các quốc gia này theo đuổi chủ nghĩa tiêu dùng và kích cầu để đạt được tăng trưởng kinh tế. Nhưng cho đến khi sự thừa thãi về vật chất, giải trí và kích động tinh thần dần đến cực điểm đã khiến con người mệt mỏi, mất phương hướng, họ bắt đầu tìm tới những giá trị chân thực và lâu dài hơn.
Tinh thần lagom thể hiện ở mọi mặt của cuộc sống Thụy Điển, từ việc chỉ nói ngắn gọn vừa đủ không khoa trương, ở trong những ngôi nhà đơn giản ít đồ đạc và thoáng đãng, ăn những đồ ăn không quá cầu kỳ, thậm chí đến vui chơi cũng không quá ồn ào, náo nhiệt… người Thụy Điển hình thành một sự tiết chế trong mọi việc họ làm, hay có thể nói họ như nắm giữ một bí quyết của cuộc sống:
Nói vừa đủ
Nhiều người đã nói rằng cú sốc văn hóa đầu tiên của họ khi tới Thụy Điển là người dân ở đây có vẻ lạnh lùng, ít nói. Người Thụy Điển không thích sự vòng vo nhưng lại tìm kiếm sự thỏa hiệp và tránh đối đầu, căng thẳng. Họ vừa tôn thờ chủ nghĩa cá nhân nhưng cũng lại tuyên bố rằng “Đừng nghĩ bạn là người đặc biệt”.
Người Bắc Âu nói chung lưu truyền bộ quy tắc Jante về hành vi ứng xử của mỗi cá nhân, qua đó hướng tới việc bỏ qua cái tôi to lớn để tạo ra một xã hội thân thiện và hợp tác, nơi sự khiếm tốn và tôn trọng người khác luôn được đánh giá cao. Và chủ nghĩa lagom càng giúp hiện thực hóa bộ quy tắc ứng xử này, người Thụy Điển ít nói và không dùng những từ mạnh mẽ mang sắc thái biểu cảm nhiều bởi họ không muốn trở thành nổi bật hay thể hiện quá nhiều về con người mình, cũng như không muốn đưa ra những kết luận, đánh giá thiếu căn cứ có thể ảnh hưởng tới người khác.
Sự vừa đủ trong lời nói sẽ khiến bạn giảm thiểu nguy cơ sa vào những hiểu lầm và tranh cãi không cần thiết, cũng đồng nghĩa với việc bạn có ít nguy cơ bị ràng buộc bởi những phiền hà không đáng có, và khả năng tránh xa những ràng buộc chính là tự do.
Cảm xúc cũng vừa đủ
Người Thụy Điển nổi tiếng với phương châm bình đẳng, bác ái, với họ bày tỏ lòng yêu nước hay chủ nghĩa dân tộc thái quá là một sự phân biệt chủng tộc, họ sợ rằng sẽ gây ra sự mặc cảm và gián cách đối với người nước ngoài sinh sống tại đất nước mình. Họ đã chứng minh được rằng lưu giữ những truyền thống lâu đời và những giá trị tinh thần tốt đẹp mới là cách bảo vệ dân tộc của mình một cách tốt nhất, chứ không nhất thiết phải giơ cao khẩu hiệu, kích động tinh thần dân tộc một cách trái với lagom. Đó chính là sự rộng lượng và kiểm soát cảm xúc, khi mọi thứ đều được tiết chế vừa đủ thì sẽ khó có cơ hội cho những kích động tiêu cực và lệch lạc cực đoan, xã hội sẽ ổn định và hài hòa mà không cần tới những chế tài cứng nhắc, thiếu chặt chẽ. Và sự vừa đủ một lần nữa lại đem lại tự do cho con người và xã hội.
Vật chất vừa đủ
Tinh thần lagom còn được biết đến nhiều nhất qua phong cách kiến trúc, nội thất và thời trang của người dân nơi đây. Giống như các quốc gia Bắc Âu khác, những ngôi nhà của người Thụy Điển mang đậm phong cách tối giản, tinh tế, thoáng đãng và yên bình. Phong cách nội thất Scandinavian đã trở nên nổi tiếng từ buổi triển lãm Triennale di Milano tại thành phố Milan, Ý từ năm 1947 và ngày nay đang ngày càng lan rộng trên toàn thế giới.
Những ngôi nhà của người Thụy Điển đối lập hoàn toàn với phong cách sang trọng và xa xỉ của giới quý tộc châu Âu hay giới tài phiệt Mỹ. Lagom chính là làm cho mọi thứ trở nên đơn giản và vừa đủ, vì vậy không gian sống cũng phải đơn giản nhưng vẫn đảm bảo được chức năng sử dụng của đồ đạc. Ví dụ nếu bạn cần một chiếc bàn để đặt chiếc máy tính cá nhân và làm việc thì bạn có thể tận dụng bàn ăn dài ở phòng ăn. Nếu bạn cần một chiếc ghế để ngồi thì chiếc sofa dài nhỏ gọn là đủ chứ không nhất thiết phải là ghế hình chữ L chiếm diện tích.
Những thương hiệu thời trang của Thụy Điển cũng rất thanh lịch, đơn giản, ít điểm nhấn với màu sắc chủ đạo là những gam trầm, nền nã. Thương hiệu thời trang H&M và nội thất IKEA là hai trong số nhiều đại diện xuất sắc của Thụy Điển đem lagom tới toàn thế giới. Đồ dùng của IKEA tiện dụng, đa năng, đẹp và tốt, nhưng không quá đắt hay quá bền. Các mẫu thời trang H&M giá cả bình dân và luôn thay đổi nhưng không có nghĩa là chất lượng tồi.
Khi bạn biết cách bắt vật chất phục vụ mình bằng cách sử dụng hiệu năng sử dụng của chúng một cách tối đa và tiết kiệm, đó chính là vừa đủ kiểu lagom. Bạn sẽ không muốn chạy theo những xu hướng mới này, mốt mới kia, và đó chính là tự do của bạn, không phụ thuộc vào vật chất và sự ám ảnh sở hữu nó.
Ăn uống vừa đủ
Lagom trong ẩm thực của người Thụy Điển chính là việc lên kế hoạch nấu nướng và mua sắm cho cả tuần, bạn sẽ không phải mất công nghĩ ngợi về việc làm bếp mỗi ngày. Họ cũng không chế biến những món ăn quá phức tạp mà thiên về việc tận hưởng hương vị tự nhiên nhất của thực phẩm.
Việc để thừa thức ăn và lưu cữu trong tủ lạnh là điều tối kỵ, bởi biết vừa đủ sẽ khiến bạn luôn kiểm soát được việc không lãng phí đồ ăn nói riêng và những thứ phục vụ cuộc sống của bạn nói chung. Bạn sẽ không phải lo tái chế đồ thừa như thế nào, vứt chúng đi với tâm trạng áy náy ra sao, và thế là bạn lại đạt được sự tự do ở phương diện này.
Và vừa đủ chính là để có được nhiều hơn
Thụy Điển cũng là quốc gia đầu tiên trên thế giới có trung tâm thương mại chuyên bán những món hàng đã qua sử dụng. Đây là kết quả của triết lý lagom trong kinh doanh bền vững, thân thiện với môi trường, giúp tiết kiệm vật liệu và năng lượng, đồng thời giảm thiểu gánh nặng xử lý rác thải cho chính quyền địa phương. Con người cũng chỉ là một “thành viên” trên Trái đất này, việc hủy hoại thiên nhiên chẳng khác gì thắt chiếc thòng lòng vào cổ mình ngày một chặt hơn. Thật may mắn, triết lý vừa đủ khiến con người ta bớt chạy theo những đòi hỏi ngày càng nhiều hơn đối với tài nguyên và môi trường sống.
Muốn “ít hơn” chính là được “nhiều hơn”, và đó là tinh thần của lagom. Khi bạn muốn ít hơn, bạn sẽ buộc phải trân trọng những thứ mình đang có, bạn sẽ ít bị ràng buộc bởi ham muốn và những dục vọng ngày càng gia tăng một khi được đáp ứng. Và rồi bạn sẽ nhận lại được nhiều hơn bởi sự vừa đủ chính là cân bằng, sự cân bằng luôn là điều kiện tốt nhất để mọi thứ được vận hành, kể cả cuộc sống của bạn.
Nguồn và Ảnh: DaiKyNguyen